Cyberświadomość zaczyna się od człowieka
W erze cyfrowej transformacji, w której największą wartość stanowią informacje, wzrasta występowanie cyberzagrożeń. Nacisk na zapewnienie cyberbezpieczeństwa jest w ostatnich latach zdecydowanie większy niż kiedykolwiek wcześniej.
Jednak pomimo zaawansowanych technologii, to świadomość i codzienne zachowania ludzi mają kluczowy wpływ na skuteczność systemu bezpieczeństwa - cyberświadomość staje się fundamentem każdej skutecznej strategii ochrony firmy.
Zamiast zaczynać od firewalla, aktualizacji systemu czy polityki haseł, zacznijmy od tego, co naprawdę ma znaczenie – od Ciebie.
Technologia jest ważna, ale nawet najdroższy system może nie zadziałać, jeśli użytkownik przypadkiem kliknie w złośliwy link, przekaże dane logowania podszywającemu się pod administratora oszustowi lub nieświadomie zainstaluje podejrzane oprogramowanie.
Twoje decyzje, odruchy, nawyki – to właśnie one tworzą albo osłabiają bezpieczeństwo organizacji.
To Ty decydujesz o tym, czy:
► sprawdzasz, kto naprawdę prosi Cię o dane dostępowe,
► blokujesz swój komputer, gdy wychodzisz na chwilę z biura,
► zgłaszasz podejrzaną wiadomość, zanim stanie się incydentem,
► weryfikujesz pendrive przyniesiony przez nieznajomego,
► zastanawiasz się dwa razy, zanim udostępnisz dokument firmowy na zewnątrz.
I właśnie dlatego cyberświadomość zaczyna się od Ciebie, bo jak każdy użytkownik systemu informatycznego masz tę moc – która albo zamyka drzwi przed zagrożeniem, albo je uchyla.
Dlaczego cyberświadomość to styl życia a nie lista zasad?
Cyberświadomość (ang. cybersecurity awareness) to coś więcej niż tylko wiedza o zagrożeniach. To podstawa, kultura, codzienne wybory i nawyki, które wspólnie budują bezpieczne środowisko pracy. Styl życia oparty na uważności i zrozumieniu konsekwencji – zarówno online, jak i offline.
Jako element szerszego systemu zarządzania cyberryzykiem, obejmuje ludzi, procesy i technologie.
Szukając sposobów na skuteczne podnoszenie świadomości, zaobserwowałam, że ludzie chcą być bezpieczni.
Trzeba im tylko dobrze to pokazać. Stosowanie interesujących narzędzi i odpowiednia komunikacja może przynieść dobre efekty.
Gdy projektuję programy edukacyjne, piszę quizy, prowadzę warsztaty i tworzę gry RPG o cyberatakach, edukuję poprzez historię a nie poprzez zakazy, bo to od dawna się już nie sprawdza - dziś liczy się współpraca i zaufanie. Często używam historii, przykładów – prawdziwych, bliskich, takich, które mogłyby przydarzyć się każdemu z nas.
Dopiero potem pokazuję mechanizmy: jak działa phishing? Dlaczego analiza zagrożeń to nie tylko coroczne potwierdzenie „bez zmian”? Co zrobić z podejrzanym mailem?
Jak quiz może być rozmową
a nie egzaminem?
Quizy to jedno z moich ulubionych narzędzi edukacyjnych – ale nie dlatego, że pozwalają „sprawdzić” wiedzę uczestników. Lubię je, ponieważ są świetnym pretekstem do rozmowy. W moim podejściu quiz nie jest testem, który trzeba zaliczyć bezbłędnie, ale zaproszeniem do wspólnego myślenia, dzielenia się wątpliwościami i budowania lepszego zrozumienia.
Na przykład: gdy podczas warsztatu zadaję pytanie „Które hasło jest najmocniejsze?”, nie oczekuję jedynie szybkiej odpowiedzi A, B lub C. Czekam na reakcję, argumenty, wymianę poglądów. Uczestnicy zaczynają się zastanawiać, dyskutować między sobą, kwestionować intuicje – i to właśnie w tej interakcji kryje się największa wartość.
Czasem ktoś odpowiada błędnie – i bardzo dobrze! Bo w bezpiecznym środowisku, gdzie błąd nie wiąże się z oceną ani krytyką, pomyłka staje się okazją do nauki. To właśnie wtedy, gdy coś nas zaskoczy albo wytrąci z rutyny, uczymy się najskuteczniej. Quiz przestaje być wtedy narzędziem weryfikacji, a staje się początkiem ciekawszej, głębszej rozmowy.
Jak ćwiczyć decyzje
z CyberRPG?
Cyberświadomość to gra zespołowa a nie wykład. Najskuteczniejsza edukacja cyberbezpieczeństwa opiera się na angażowaniu ludzi, na dialogu i doświadczeniu.
Dlatego buduję również scenariusze RPG obejmujące sytuacje kryzysowe, w których zespół musi działać. Symulowanie konkretnych zdarzeń pozwala graczowi wcielić się np. w rolę CISO, podczas gry dla liderów bezpieczeństwa.
Wrażenia zostają w pamięci na długo a gra pomaga zrozumieć jak trudno jest balansować pomiędzy oczekiwaniami Zarządu a operacjami.
Scenariusze obejmują zdarzenia typu:
- Otrzymujesz maila: Twoje dane zostały zaszyfrowane. Jeśli chcesz je odzyskać, zapłać 10 BTC w ciągu 48 godzin.
W przeciwnym razie dane zostaną usunięte. - Czy macie aktualną kopię zapasową i plan awaryjny? Kto podejmuje decyzję o zapłacie okupu i jakie są konsekwencje tej decyzji? -
Hakerzy włamali się do bazy klientów i żądają okupu. Jednocześnie trwa atak DDos. - Jakie są priorytety działania przy jednoczesnym incydencie technicznym i kryzysie wizerunkowym? Kto koordynuje działania między zespołami IT, PR i prawnym?
- Pracownik przypadkowo wysłał poufny raport finansowy do zewnętrznego odbiorcy. Informacja zaczyna krążyć w mediach społecznościowych. - Jak szybko wykrywacie i reagujecie na nieautoryzowane ujawnienie danych? Czy wiecie, jak ograniczyć szkody i poinformować interesariuszy zgodnie z przepisami?
- Na skrzynkę Prezesa przychodzi e-mail z fakturą do zapłaty – wygląda autentycznie, ale zawiera spreparowane dane konta. Przelew został już zrealizowany. - Czy w firmie istnieje proces weryfikacji przelewów i zgłaszania podejrzanych transakcji? Jakie działania podejmiecie, by ograniczyć straty i zapobiec podobnym incydentom w przyszłości?
Cyber gry symulacyjne rozwijają refleks, pokazują rolę współpracy, pozwalają uczestnikom poczuć realne napięcie związane z zarządzaniem incydentem i uświadamiają, że każdy ma wpływ na bezpieczeństwo.
Ich poziom można dostosować do potrzeb i dojrzałości organizacji.
Czy to działa?
Tak – bo ludzie potrafią zrozumieć, tylko często nikt im nie tłumaczy, dlaczego coś jest ważne. Język codzienności lepiej do nas trafia, niż techniczny żargon a zaangażowanie jest naturalnym wyborem a nie narzuconą zasadą.
I właśnie podczas takich symulacji – kiedy uczestnicy wcielają się w role, podejmują decyzje i widzą ich konsekwencje – pojawia się ten moment refleksji, gdy ktoś mówi:
Dopiero wcielając się w rolę CISO poczułem, co to znaczy podejmować decyzje pod presją realnego kryzysu.
Zrozumiałem, że skuteczne zarządzanie incydentem to nie tylko technologia, ale przede wszystkim komunikacja, priorytetyzacja i odpowiedzialność wobec całej organizacji.
…to wiem, że to działa.
Moje dobre praktyki
w budowaniu cyberświadomości:
► Zawsze tłumacz, nigdy nie oceniaj.
► Historie i przykłady działają lepiej niż reguły.
► Gamifikacja angażuje – nawet sceptyków.
► Nie ma „głupich pytań” – są tylko niewyjaśnione tematy.
► Cyberbezpieczeństwo to nie zadanie IT – to wspólna sprawa.
Podsumowanie
Budowanie cyberświadomości to proces, który wymaga czasu, ciągłości i Twojego zaangażowania.
Zaczynaj od rozmowy, od tworzenia przestrzeni, w której edukacja nie jest przymusem, tylko zaproszeniem do wspólnego działania.
To Ty masz wpływ.
To od Twojej postawy zależy rozwój kultury bezpieczeństwa.
Nie ma jednego scenariusza, ale jedno jest pewne: już jesteś w grze.
Nikt Ci nie powie, co kliknąć. Nie ma jasnych reguł, ale każda decyzja ma konsekwencje.
W tej grze nie wybierasz postaci – już nią jesteś.
Twoje codzienne nawyki, pytania, odruchy – to Twój zestaw startowy.
Możesz podążać za schematem.
Możesz działać automatycznie.
Albo możesz możesz zatrzymać się na chwilę i świadomie wybrać, co zrobisz dalej.
Cyberświadomość nie wymaga roli eksperta. Wymaga Twojej obecności. Uważności. I gotowości, by działać inaczej niż zawsze.
Twój ruch - wszystko zaczyna się od Ciebie.
Katarzyna Piasecka
CSO | Liderka zespołów i strategii |Ekspertka cyberbezpieczeństwa |Autorka CyberShieldON
CyberShieldON może być Twoim wsparciem w rozwijaniu programu cyberedukacji.
Znajdziesz tu eksperckie treści tworzone z myślą o świadomych użytkownikach i organizacjach, które tak jak my traktują cyberbezpieczeństwo poważnie.
Strona www stworzona w kreatorze WebWave.