Od wdrożenia do stabilności – nie pomijaj eksploatacji.

W każdym systemie informatycznym, niezależnie od jego rozmiaru i złożoności, nadchodzi moment, kiedy kluczowe staje się pytanie: jak zapewnić jego stabilną i bezpieczną pracę na co dzień? Właśnie wtedy na scenę wchodzą procedury eksploatacyjne.

Czym są procedury eksploatacyjne?

Procedury eksploatacyjne to zbiór ustandaryzowanych czynności, które pozwalają zarządzać codziennym funkcjonowaniem systemu. To swoista instrukcja obsługi dla administratorów i zespołów IT, dzięki której wiadomo, co robić w sytuacjach rutynowych, awaryjnych i prewencyjnych.

Dlaczego warto je mieć?

Brak jasno określonych procedur to: chaos w działaniach, błędy ludzkie, brak odpowiedzialności, dłuższy czas reakcji na awarie. Dobrze przygotowane procedury eksploatacyjne pomagają:

Zminimalizować ryzyko przestojów i awarii,
Zapewnić bezpieczeństwo danych i ciągłość działania,
Standaryzować pracę zespołów technicznych,
Ułatwić wdrożenie nowych pracowników,
Dokumentować historię działań i ułatwić audyt.

Jakie procedury warto mieć pod ręką?

Oto lista kluczowych procedur, które powinny znaleźć się w każdym zestawie eksploatacyjnym:

Procedura startowa i wyłączania systemu – krok po kroku, jak bezpiecznie uruchomić i wyłączyć system.
Backup i odtwarzanie danych – kiedy, co i jak się kopiuje, kto jest odpowiedzialny za weryfikację poprawności backupu.
Zarządzanie kontami użytkowników – tworzenie, modyfikacja, blokowanie i usuwanie kont.
Monitorowanie stanu systemu – jak, czym i jak często sprawdzamy wydajność oraz stabilność.
Reakcja na incydenty – co robić w razie awarii, ataku, podejrzanych działań.
Zarządzanie aktualizacjami – harmonogram, testowanie, wdrażanie poprawek.
Dokumentacja techniczna i zmiany – kto, co i kiedy zmienił; jakie efekty.

A co na to Polityka bezpieczeństwa informacji?

Zastanawiasz się, jak to wszystko ma się do formalnych zasad? Polityka bezpieczeństwa informacji nie pozostawia wątpliwości – zarządzanie systemami i sieciami powinno opierać się na konkretnych wytycznych. Co warto z niej zapamiętać?

Cały cykl życia systemu pod kontrolą – od projektowania, przez testy, obsługę, aż po rozwój – wszystko powinno mieć swoje procedury.
Nowe systemy = nowe zasady – już na etapie wdrożenia należy uwzględnić pełen zestaw procedur eksploatacyjnych.
Dokumentacja to podstawa – każda aplikacja wchodząca do użytku powinna mieć instrukcję bezpiecznej eksploatacji, opis zabezpieczeń i jasno wskazane osoby odpowiedzialne.
Bezpieczeństwo dokumentacji – dostęp tylko dla uprawnionych osób.
Kto za co odpowiada? – jasno określone osoby odpowiedzialne za tworzenie procedur, organizację pracy i bezpieczeństwo sprzętu.
Kierownik pilnuje porządku – to on dba o to, by sprzęt i systemy w jego zespole działały sprawnie i bezpiecznie.
Użytkownik = odpowiedzialność – każdy z nas odpowiada za swoje stanowisko pracy i sprzęt, z którego korzysta.
Nadawanie dostępów do systemów - tylko dla osób uprawnionych.
Uprawnienia z głową – przyznaje kierownik komórki, za zgodą właściciela zasobów i zgodnie z zasadą przywilejów koniecznych – Principle of Least Privilege (PoLP).
Zasada podziału obowiązków - Separation of Duties (SoD) – nikt nie powinien mieć pełnego dostępu do danych bez drugiej osoby lub bez możliwości wykrycia jego działań (np. przez monitoring czy logi).
Pomysły na poprawę bezpieczeństwa? – zgłaszaj je do odpowiedniej komórki ds. bezpieczeństwa IT.
I na koniec: żadnych testów ani programowania w środowisku produkcyjnym!

Jak wdrożyć procedury w życie?

Analiza potrzeb – zidentyfikuj, jakie obszary eksploatacji są kluczowe dla Twojego systemu.
Spisanie procedur – jasno, konkretnie, bez zbędnego żargonu.
Testowanie – sprawdź, czy procedury działają w praktyce.
Szkolenia – zadbaj, by zespół wiedział, jak z nich korzystać.
Regularna aktualizacja – procedury muszą ewoluować razem z systemem.

Podsumowanie

Dobrze przygotowane procedury eksploatacyjne to nie biurokracja, ale inwestycja w stabilność, bezpieczeństwo i efektywność. Nawet najlepiej zaprojektowany system może zawieść, jeśli nie zadbasz o jego odpowiednie utrzymanie. Dlatego warto już teraz usiąść i spisać plan eksploatacji środowiska IT – zanim system przypomni o sobie w najmniej odpowiednim momencie.

Wyobraź sobie: środek tygodnia, ważny projekt, wszystko działa jak w zegarku.

Nagle – system pada. Nerwowa cisza. Wszyscy patrzą na Ciebie.
Ty… spokojnie sięgasz po procedury.
Nie panikujesz, wiesz, co robić.
Bo przygotowałeś się wcześniej.

Zacznij już dziś – bo dobrze działający system to nie kwestia szczęścia,
ale dobrej eksploatacji.
Zbuduj swoją przewagę, zanim nadejdzie kryzys.
Cyberbezpieczeństwo to nie wróżenie z fusów – to strategia.

Katarzyna Piasecka Ekspert cyberbezpieczeństwa | Liderka zespołów i strategii |CSO |Autorka CyberShieldON